Nowe badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii i Australii sugerują, że nawet łagodne zaburzenia widzenia mogą być wczesnym objawem demencji i pojawiać się do 12 lat przed rozpoznaniem klinicznym. Chociaż nie jest to ostateczny prognostyk dla poszczególnych osób, trendy na poziomie populacji wskazują na silną korelację między zmianami widzenia a przyszłym pogorszeniem funkcji poznawczych.
Rosnący związek między wzrokiem a demencją
Dwa szeroko zakrojone badania opublikowane w 2024 r. wykazały ten związek. Australijskie badanie analizujące dane od ponad 2200 uczestników wykazało, że gorsza ostrość wzroku znacząco wpływała na niższe wyniki w testach rozwiązywania problemów, pamięci i uwagi. Brytyjskie badanie, w którym wzięło udział ponad 8 000 osób, wykazało, że wolniejsza szybkość przetwarzania wzrokowego wiąże się z większym prawdopodobieństwem zdiagnozowania demencji w ciągu następnej dekady.
Odkrycie to jest istotne, ponieważ sugeruje, że zmiany związane ze wzrokiem mogą odzwierciedlać podstawowe uszkodzenia neurologiczne jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. Najnowszy panel Lancet dotyczący demencji uznaje utratę wzroku za przyczynę występującą w 2,2% przypadków, co stawia ją na równi z innymi znanymi czynnikami ryzyka, takimi jak nieleczona utrata słuchu (która stanowi 7%).
Dlaczego to ma znaczenie: wczesna diagnoza i interwencja
Związek niekoniecznie jest przyczynowo-skutkowy; Pogorszenie wzroku może być spowodowane różnymi problemami, które można leczyć, takimi jak zaćma. Badania pokazują jednak, że wczesne zajęcie się tymi problemami może potencjalnie zmniejszyć ryzyko rozwoju demencji. Jak wyjaśnia główna autorka australijskiego badania Nikki-Ann Wilson, „wczesna identyfikacja tych zmian i zajęcie się nimi może pomóc zmniejszyć ryzyko”.
Połączenie może być również pośredniczone przez zaangażowanie społeczne. Australijskie badanie wykazało, że zmniejszone kontakty społeczne częściowo wyjaśniają związek między gorszym wzrokiem a wydajnością poznawczą. Osoby z zaburzeniami wzroku mogą unikać aktywności społecznych ze względu na stany lękowe, co dodatkowo wpływa na ich zdrowie poznawcze. Utrzymywanie kontaktów społecznych może zatem złagodzić skutki utraty wzroku.
Rola badań przesiewowych i leczenia
Wyniki nie oznaczają, że u każdej osoby mającej problemy ze wzrokiem rozwinie się demencja. Jednakże włączenie prostych testów wzroku do badań przesiewowych ryzyka demencji może być przydatne wraz z innymi ocenami poznawczymi. Na przykład w brytyjskim badaniu wykorzystano podstawowy test czasu reakcji do oceny szybkości przetwarzania wzrokowego, co powiązano z przyszłymi diagnozami demencji.
Eksperci podkreślają, że demencja to złożona choroba, na którą wpływa wiele czynników. Jednak coraz więcej dowodów wskazuje, że oczy są bardzo wrażliwe na skutki starzenia, a skany siatkówki stają się ważnym czynnikiem prognostycznym ryzyka śmiertelności. Zapewnienie każdemu dostępu do badań przesiewowych i leczenia utraty wzroku jest zatem kluczowym krokiem w ograniczaniu częstości występowania demencji.
Patrzę w przyszłość
Chociaż potrzebne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć mechanizmy leżące u podstaw tego zjawiska, wyłaniający się związek między zaburzeniami wzroku a demencją podkreśla znaczenie wczesnej diagnozy i interwencji. Proaktywnie zajmując się problemami ze wzrokiem i innymi czynnikami ryzyka, możemy opóźnić lub nawet zapobiec pogorszeniu funkcji poznawczych u dużej części populacji.
Najważniejszym wnioskiem jest to, że zdrowie wzroku nie polega tylko na wyraźnym widzeniu; może to być także okno na długoterminowe zdrowie mózgu.
