Przerażająca fala śmierci szaleje po jeziorach Amazonii. W 2023 r., podczas jednej z najgorszych susz i fal upałów w historii, temperatura wody wzrosła do alarmującego poziomu, co doprowadziło do powszechnej śmierci w tym delikatnym ekosystemie. W niektórych obszarach temperatura osiągnęła aż 41 stopni Celsjusza (105,8 stopnia Fahrenheita), co stanowi szokujące odejście od typowych warunków w jeziorze Amazonii.
Najbardziej tragiczna scena miała miejsce nad jeziorem Tefe, gdzie na powierzchnię wypłynęło ponad 200 ciał delfinów rzecznych. To alarmujące osiągnięcie spowodowało natychmiastowe zbadanie sprawy przez naukowców z Instytutu Zrównoważonego Rozwoju Mamirauá w Brazylii. Ich odkrycia, opublikowane w czasopiśmie Science, ukazują ponury obraz zapaści ekologicznej spowodowanej katastrofalną kombinacją czynników.
Zespół wykorzystał obserwacje satelitarne i naziemne. Zmierzyli temperaturę bezpośrednio w dziesięciu jeziorach podczas suszy w 2023 r. i przeanalizowali historyczne dane satelitarne z trzech dekad obejmujące dwadzieścia cztery jeziora, aby śledzić trendy ocieplenia. Do określenia dokładnych przyczyn tej bezprecedensowej fali upałów wykorzystano także modele komputerowe.
Niebezpieczna mieszanka czynników związanych ze zmianą klimatu
W pięciu z dziesięciu monitorowanych jezior temperatura przekroczyła śmiertelną dla organizmów wodnych 37 stopni Celsjusza (98,6 stopnia Fahrenheita). Zagrożenie zwiększały codzienne wahania temperatury sięgające 13 stopni Celsjusza (23,4 stopnia Fahrenheita). Ten ekstremalny stres termiczny okazał się śmiertelny dla ryb i innych stworzeń, które nie miały gdzie uciec przed potwornym upałem.
Jezioro Tefe jest niesamowitym przykładem tej tragedii w akcji. Naukowcy odkryli, że intensywne promieniowanie słoneczne w połączeniu z niezwykle małą głębokością wody i mętną wodą, która pochłaniała, a nie odbijała światło słoneczne, stworzyło niemożliwą pułapkę. Niska prędkość wiatru nie zapewniała żadnego ruchu niezbędnego do złagodzenia ciepła. Upał sięgał nawet do dna jeziora, nie pozostawiając zwierzętom miejsca na schronienie.
Ten śmiercionośny sezon letni zaostrzył długoterminową tendencję: w ciągu ostatnich trzech dekad jeziora amazońskie ocieplały się w zastraszającym tempie 0,6 stopnia Celsjusza na dekadę. Wydarzenie zaplanowane na rok 2023 pokazuje, jak szybko te ważne ekosystemy mogą zbliżyć się do punktu, z którego nie ma odwrotu w obliczu pogłębiającej się zmiany klimatu.
Pobudka na przyszłość
Autorzy badania ostrzegają, że to katastrofalne wydarzenie jest ponurym zwiastunem przyszłości jezior amazońskich i ogólnie tropikalnych zbiorników słodkowodnych na całym świecie. Bez natychmiastowych działań łagodzących zmiany klimatyczne takie śmiercionośne fale upałów prawdopodobnie staną się codziennością, stwarzając egzystencjalne zagrożenie zarówno dla populacji ludzkich, jak i niesamowitej różnorodności gatunków żyjących w tych krytycznych ekosystemach.
„Potrzebna jest pilna interwencja” – twierdzi zespół badawczy. Podkreślają krytyczną potrzebę ciągłego monitorowania środowiska wrażliwych ekosystemów jezior, takich jak jeziora Tefé i jezioro Coari, które będzie działać jako system wczesnego ostrzegania w przypadku przyszłych kryzysów klimatycznych, umożliwiając podjęcie w odpowiednim czasie działań mających na celu ochronę niezastąpionego dziedzictwa naturalnego Amazonii.
