Basen Omo-Turkana w Afryce, obejmujący części Kenii i Etiopii, od dawna uznawany jest za jeden z najważniejszych regionów dla zrozumienia ewolucji człowieka. Dziesięciolecia intensywnych badań dostarczyły bogactwa skamieniałości hominidów, jednak fragmentaryczny charakter tych znalezisk utrudnia uzyskanie pełnego obrazu wczesnego życia człowieka. Nowe badanie łączy dane ze 117 publikacji z lat 1967–2022, tworząc najbardziej kompleksowy katalog skamieniałości hominidów z regionu.
Jedna trzecia afrykańskich skamieniałości ludzkich
Basen Omo-Turkana zawiera około jednej trzeciej wszystkich skamieniałości hominidów odkrytych w Afryce od 7 do 0,78 miliona lat temu. Naukowcy odnaleźli w sumie 1231 okazów hominidów, reprezentujących 658 osobników w zachodniej, wschodniej i północnej części basenu. W badaniu podkreślono, że dotychczasowe inwentaryzacje miały ograniczony zakres i koncentrowały się na określonych miejscach lub obszarach anatomicznych. Celem tej pracy jest integracja wszystkich dostępnych danych w celu zidentyfikowania szerszych wzorców ewolucji i współistnienia hominidów.
Nierównomierny rozkład i fragmentaryczne pozostałości
Analiza wskazuje na nierównomierne rozmieszczenie skamieniałości: na wschodzie znaleziono 47%, na zachodzie 30%, a na północy 23%. Większość osobników (80%) reprezentowana jest przez pojedyncze okazy, z kilkoma kompletnymi szkieletami. Najczęstszymi znaleziskami były zęby (687 izolowanych zębów lub fragmentów), następnie fragmenty czaszki (175) i żuchwy (116) oraz elementy pozaczaszkowe (253).
Stopień ochrony różni się również w zależności od regionu, przy czym przybrzeżne jeziora na wschodzie dostarczają pełniejszych pozostałości niż osady aluwialne na północy. Wynika to z różnic w warunkach przechowywania w czasie.
Współistnienie hominidów i dynamika gatunków
W badanym okresie od 4,2 do 1,5 miliona lat temu w basenie istniała sekwencja wczesnych hominidów. We wcześniejszych osadach (około 4 miliony lat temu) występował Australopithecus anamensis, następnie Kenyanthropus platyops, a później Homo, który stał się liczniejszy.
Kluczowym odkryciem jest dobrze reprezentowana obecność wczesnego Homo – w tym Homo rudolfensis, Homo ergaster, Homo habilis i wczesnego Homo erectus – między 2,7 a 2 milionami lat temu, przy czym zidentyfikowano co najmniej 45 osobników. Rodzaj Paranthropus współistniał z Homo przez 1,5 miliona lat, zwykle przewyższając liczebnie Homo w stosunku dwa do jednego, z wyjątkiem pewnych regionów, gdzie dominował Homo.
Niekompletne dane i przyszłe odkrycia
W badaniu zauważono, że tylko 70% skamieniałości przypisano do konkretnego gatunku, a wiele okazów jest nadal słabo opisanych. Trwające prace terenowe prowadzone przez liczne międzynarodowe zespoły w dalszym ciągu odkrywają nowe skamieniałości i udoskonalają istniejące klasyfikacje przy użyciu zaawansowanych technik, takich jak obrazowanie, analiza morfologii zębów i morfometrii geometrycznej.
Skamieniałości z basenu Omo-Turkana zapewniają prawie nieprzerwany okres ewolucji hominidów trwający 2,7 miliona lat, z dwiema przerwami trwającymi łącznie 500 000 lat. Materiał ten oferuje wyjątkową okazję do zrozumienia dynamiki wczesnego życia człowieka, współistnienia gatunków i trajektorii ewolucyjnej prowadzącej do współczesnego człowieka.
Przyszłe badania obiecują dalsze udoskonalanie materiału kopalnego, ponieważ ciągłe odkrycia i zaawansowane techniki analityczne w dalszym ciągu ujawniają nowy wgląd w historię hominidów w tym ważnym regionie.
