Duizenden jaren lang hebben de mensen van de Marshalleilanden de uitgestrekte Stille Oceaan niet met instrumenten bevaren, maar met een intiem, bijna diepgeworteld begrip van de zee zelf. Deze eeuwenoude kunst van het bewegwijzeren, bekend als golfloodsen, is gebaseerd op het waarnemen van de deining, stroming en subtiele verschuivingen in golfpatronen die afkomstig zijn van eilanden en atollen. Het is een vaardigheid die van generatie op generatie is doorgegeven, en nu, geconfronteerd met culturele verschuivingen en het verlies van belangrijke kennishouders, ondergaat het een opleving met behulp van modern onderzoek.
De kunst van het voelen van de oceaan
Alson Kelen, een ervaren navigator van de Marshalleilanden, is een voorbeeld van deze traditie. Hij geeft er de voorkeur aan om ‘s nachts te zeilen, waarbij hij vertrouwt op het vermogen van zijn lichaam om de bewegingen van de oceaan te interpreteren. “Zo navigeren de Marshallezen”, zegt hij. “Ze navigeren met hun maag.” Dit is niet alleen poëtisch; Bij het besturen van golven is sprake van een diepe fysieke verbinding met de zee, waarbij de op en neer gaande, zijwaartse beweging van de deining wordt gevoeld om de richting en afstand te bepalen.
Het proces is niet intuïtief. Het vereist een rigoureuze training, die culmineert in een test die door stamhoofden wordt afgenomen om de titel van ri meto te verdienen: een persoon van de zee. Eeuwenlang zorgde dit systeem ervoor dat alleen mensen met bewezen vaardigheden en kennis reizen over honderden kilometers open water konden leiden.
Een verstoorde erfenis
Het midden van de 20e eeuw bracht een verwoestende verstoring van deze traditie teweeg. Amerikaanse kernproeven op de Marshalleilanden verdreven de inheemse bevolking en bedreigden de continuïteit van culturele praktijken. Maar ondanks deze omwenteling heeft een kleine groep zeevaarders, waaronder wijlen kapitein Korent Joel, de oude kunst behouden. Joel, een van de laatste algemeen erkende experts op het gebied van traditionele navigatie, gaf zijn kennis vóór zijn dood in 2017 door aan jongere generaties, waaronder zijn neef Alson Kelen.
Het voortbestaan van golfpiloten in deze periode onderstreept de culturele veerkracht ervan. De praktijk was niet alleen een vervoermiddel; het was diep verweven met de Marshallese identiteit, kosmologie en sociale structuur.
Modern onderzoek en culturele heropleving
Tegenwoordig ontstaat er een hernieuwde belangstelling voor het behoud van deze kennis, gedreven door zowel inheemse gemeenschappen als internationale onderzoekers. Begin augustus begon een team, bestaande uit Marshallese matrozen en wetenschappers, aan een tweedaagse reis om de cognitieve processen achter bewegwijzering te bestuderen.
Maria Ahmad, een Ph.D. student cognitieve neurowetenschappen aan University College London, leidt het project. Na jarenlang in de Marshalls te hebben gewoond, besefte ze de urgentie van het documenteren en beschermen van deze unieke vaardigheid. ‘Ik wil deel uitmaken van het levend houden van dat erfgoed’, zei ze.
Het onderzoek richt zich op het begrijpen hoe navigators sensorische informatie verwerken – hoe ze de subtiele bewegingen van de oceaan vertalen in nauwkeurig ruimtelijk bewustzijn. De bevindingen zouden bredere implicaties kunnen hebben voor de cognitieve wetenschap, en inzicht kunnen bieden in het menselijk ruimtelijk redeneren en het vermogen van de hersenen om complexe sensorische gegevens te integreren.
De toekomst van de oceanische navigatie
De heropleving van het golfpiloten gaat niet alleen over het behoud van het verleden; het gaat erom het aan te passen aan de toekomst. Naarmate klimaatverandering de oceaanstromingen en weerpatronen verandert, zou de traditionele kennis van Marshallese zeevaarders steeds waardevoller kunnen worden. Hun vermogen om de subtiele veranderingen van de zee te lezen kan een uniek voordeel bieden bij het navigeren door een snel veranderende omgeving.
Het project onder leiding van Maria Ahmad is een stap in de richting van het overbruggen van traditionele kennis met moderne wetenschap, en zorgt ervoor dat de kunst van het bewegwijzeren niet alleen overleeft maar ook bloeit in de 21e eeuw. De culturele en wetenschappelijke implicaties van dit werk zijn diepgaand en tonen aan dat de oudste vormen van navigatie nog steeds lessen voor de toekomst bevatten
