Een gruwelijke golf van doden raast door de meren in het Amazonegebied. In 2023, tijdens een van de ergste droogtes en hittegolven ooit, steeg de watertemperatuur naar alarmerende niveaus, wat resulteerde in massale sterfte onder de bewoners van het kwetsbare ecosysteem. Sommige gebieden bereikten een duizelingwekkende temperatuur van 41 graden Celsius (105,8 graden Fahrenheit), een schokkende afwijking van de typische omstandigheden van de Amazone-meren.
Het grimmige tafereel speelde zich het meest tragisch af in het Tefé-meer, waar meer dan 200 karkassen van rivierdolfijnen aan de oppervlakte dreven. Dit alarmerende schouwspel was aanleiding voor een onmiddellijk onderzoek door onderzoekers van het Mamirauá Instituut voor Duurzame Ontwikkeling in Brazilië. Hun bevindingen, gepubliceerd in het tijdschrift Science, schetsen een grimmig beeld van de ineenstorting van het milieu die wordt veroorzaakt door een catastrofale combinatie van factoren.
Het team zette zowel satelliet- als grondwaarnemingen in. Ze maten de temperaturen rechtstreeks in tien meren tijdens de droogte van 2023 en analyseerden historische satellietgegevens van drie decennia over vierentwintig meren om de trends in de opwarming te volgen. Er werden ook computermodellen ingezet om de precieze oorzaken van deze ongekende hittegolf te achterhalen.
Een verwoestende cocktail van factoren van klimaatverandering
Vijf van de tien gecontroleerde meren overschreden een dodelijke temperatuur van 37 graden Celsius (98,6 graden Fahrenheit) voor het waterleven. Wat het gevaar nog groter maakte, was dat de dagelijkse temperatuurschommelingen tot 13 graden Celsius (23,4 graden Fahrenheit) konden oplopen. Deze extreme thermische stress bleek fataal voor vissen en andere wezens die nergens konden ontsnappen aan de verstikkende hitte.
Het Tefémeer is een huiveringwekkend voorbeeld van deze tragedie in actie. De onderzoekers ontdekten dat intense zonnestraling, gecombineerd met een ongewoon lage waterdiepte en troebel water dat zonlicht absorbeerde in plaats van reflecteerde, een onontkoombare val creëerde. Lage windsnelheden verhinderden elke cruciale circulatie die de hitte zou kunnen temperen. De hitte bereikte zelfs de bodem van het meer, waardoor de dieren nergens hun toevlucht konden zoeken.
Deze dodelijke zomer heeft een langetermijntrend verscherpt: de meren in het Amazonegebied zijn de afgelopen dertig jaar met een alarmerend tempo van 0,6 graden Celsius per decennium opgewarmd. De gebeurtenis van 2023 laat zien hoe snel deze vitale ecosystemen een breekpunt kunnen bereiken in het licht van de toenemende klimaatverandering.
Een scherpe waarschuwing voor de toekomst
De auteurs van het onderzoek waarschuwen dat deze catastrofale gebeurtenis een sombere blik werpt op de toekomst van de meren in het Amazonegebied, en zelfs van tropische zoetwatersystemen wereldwijd. Zonder onmiddellijke actie om de klimaatverandering te verzachten, zullen dergelijke dodelijke hittegolven waarschijnlijk gemeengoed worden en een existentiële bedreiging vormen voor zowel de menselijke bevolking als de ongelooflijke biodiversiteit die zich in deze cruciale ecosystemen bevindt.
“Er is dringend actie nodig”, stelt het onderzoeksteam. Ze benadrukken de cruciale behoefte aan voortdurende monitoring van het milieu van kwetsbare meren-ecosystemen zoals de Tefé- en Coari-meren. Deze proactieve aanpak zal fungeren als een systeem voor vroegtijdige waarschuwing voor toekomstige klimaatgerelateerde crises, waardoor tijdige interventies mogelijk zijn om het onvervangbare natuurlijke erfgoed van het Amazonegebied veilig te stellen.
