Van de vampierinktvis (Vampyroteuthis infernalis ), een diepzeewezen dat vaak een ‘levend fossiel’ wordt genoemd, is het genoom voor het eerst volledig in kaart gebracht, wat cruciale inzichten oplevert in de evolutie van inktvissen en octopussen. Decennia lang hebben wetenschappers geprobeerd te begrijpen hoe deze twee verschillende groepen afweken van een gemeenschappelijke voorouder, en de verrassend goed bewaarde genetische structuur van de vampierinktvis biedt een cruciaal stukje van die puzzel.
Een ontbrekende schakel in de evolutie van koppotigen
De vampierinktvis neemt een unieke positie in de evolutionaire boom in, behoort tot de octopusorde en behoudt toch sterke genetische overeenkomsten met inktvissen en inktvissen. Deze ontdekking, gepubliceerd in iScience op 27 november, bevestigt dat zijn chromosomen sterk lijken op die van zijn inktvisverwanten, ondanks zijn classificatie als octopus. Dit suggereert dat het genoom van de gemeenschappelijke voorouder van moderne inktvissen en octopussen ongeveer 300 miljoen jaar geleden erg op het genoom van de vampierinktvis leek.
Genoomgrootte en stabiliteit
Uit het onderzoek bleek dat de vampierinktvis een uitzonderlijk groot genoom heeft: ongeveer 11 miljard basenparen, bijna vier keer zo groot als het menselijk genoom. In tegenstelling tot moderne octopussen, die regelmatig een chromosomale herschikking ondergaan, is het genoom van de vampierinktvis echter opmerkelijk stabiel gebleven, met behoud van zijn voorouderlijke, inktvisachtige structuur. Dit behoud is belangrijk omdat het een duidelijker beeld geeft van hoe de genomen van koppotigen eruit zagen vóór de evolutionaire divergentie die leidde tot de huidige octopussen en inktvissen.
Historische verkeerde classificatie en zeldzaamheid
De classificatie van de vampierinktvis is in de loop van de tijd veranderd. Aanvankelijk aangezien voor een cirrate-octopus vanwege zijn armen met zwemvliezen in 1903, werd hij later in de jaren vijftig opnieuw geclassificeerd in zijn eigen orde, Vampyromorphida. Deze classificatie erkent de unieke kenmerken ervan, noch volledig inktvis, noch octopus. De moeilijkheid bij het bestuderen van deze wezens wordt nog verergerd door hun diepzeehabitat, hun eenzame karakter en hun slechte overlevingskansen in gevangenschap. Wetenschappers hebben lang vermoed dat het ontsluiten van het genoom van de vampierinktvis belangrijke vragen over de evolutie van koppotigen zou oplossen.
Implicaties voor onderzoek naar koppotigen
De sequentiebepaling van het genoom van de vampierinktvis is een grote overwinning voor onderzoekers van koppotigen, die moeite hebben gehad om deze ongrijpbare soort te bestuderen. Bruce Robison, een senior wetenschapper bij het Monterey Bay Aquarium Research Institute (MBARI), merkt op dat de bevindingen “het idee versterken… dat vampieren de sleutel tot de puzzel zouden zijn.” De stabiliteit en voorouderlijke kenmerken van het genoom maken het tot een waardevolle bron om te begrijpen hoe de genomen van koppotigen zich in de loop van miljoenen jaren hebben ontwikkeld.
Het genoom van de vampierinktvis biedt een kijkje in het verleden en onthult de genetische blauwdruk van een oude koppotigenlijn die honderden miljoenen jaren grotendeels onveranderd is gebleven. Deze ontdekking onderstreept het belang van het bestuderen van zeldzame en moeilijk bereikbare soorten om fundamentele geheimen van de evolutionaire geschiedenis te ontsluiten.
