Uit een baanbrekend onderzoek, uitgevoerd door onderzoekers van de Queen Mary Universiteit van Londen, blijkt dat hommels een onverwacht talent bezitten: ze kunnen onderscheid maken tussen korte en lange lichtflitsen, waarbij ze in wezen een vereenvoudigde vorm van ‘Morsecode’ lezen. Deze ontdekking, gepubliceerd in het tijdschrift Biology Letters, verlegt de grenzen van wat we dachten dat insecten konden begrijpen.
Traditioneel wordt het vermogen om onderscheid te maken tussen deze tijdelijke signalen – ‘punten’ (korte flitsen) en ‘streepjes’ (lange flitsen) – alleen waargenomen bij hogere gewervelde dieren zoals mensen, makaken en duiven. Maar dit nieuwe onderzoek toont aan dat hommels (Bombus terrestris ) ook kunnen leren en reageren op deze verschillende duur van visuele stimuli.
Om dit aan te tonen, bouwden de onderzoekers een gespecialiseerd doolhof waar individuele bijen werden getraind om een suikerbeloning te vinden op een van de twee knipperende cirkels. De ene cirkel flitste korte tijd (de “stip”), wat suiker betekent, terwijl de andere langere tijd flitste (het “streepje”), wat duidt op een bittere substantie die bijen vermijden. Belangrijk is dat de positie van deze knipperende lichten binnen elke doolhofkamer verschoof, waardoor elke afhankelijkheid van ruimtelijke aanwijzingen werd geëlimineerd. Dit zorgde ervoor dat de bijen echt leerden differentiëren uitsluitend op basis van de duur van de lichtflitsen.
Verbazingwekkend genoeg navigeerden de bijen, eenmaal getraind, consequent naar het knipperende licht dat geassocieerd werd met suiker, zelfs als er geen beloning was. Ze toonden een vermogen aan om tijdsduren te coderen en te verwerken, een complexe cognitieve prestatie die niet eerder aan insecten werd toegeschreven.
“Het was opwindend om ze het te zien doen”, zegt dr. Alex Davidson, hoofdauteur van het onderzoek. “Aangezien bijen in hun natuurlijke omgeving geen flitsende lichten tegenkomen, is hun succes bij deze taak opmerkelijk.”
Deze ontdekking roept verschillende vragen op. Zou dit tijdwaarnemingsvermogen een hergebruikte functie kunnen zijn van een ander bestaand bijengedrag, zoals het volgen van bewegingen of communicatie? Of vertegenwoordigt het een fundamenteel aspect van neurale verwerking dat zelfs in de eenvoudigste zenuwstelsels voorkomt? Dit zijn precies de vragen die onderzoekers verder hopen te onderzoeken.
De kleine hersenen van hommels – elk kleiner dan één kubieke millimeter – bieden een unieke kans om deze ingewikkelde tijdwaarnemingsmechanismen te bestuderen. Door te analyseren hoe deze ‘miniatuurhersenen’ de tijdsduur verwerken, kunnen wetenschappers mogelijk inzichten ontsluiten in de evolutie en de onderliggende neurale circuits die betrokken zijn bij tijdsperceptie bij verschillende soorten.
“Veel complexe gedragingen, zoals navigatie en communicatie, zijn afhankelijk van tijdverwerking”, legt Dr. Elisabetta Versace, de supervisor van Davidson, uit. Het vergelijken van deze vaardigheden bij een reeks soorten – van insecten tot zoogdieren – zal cruciale aanwijzingen opleveren over hoe deze essentiële cognitieve vaardigheid zich heeft ontwikkeld. De vaardigheid van de bijen in het decoderen van tijdsduren met zulke beperkte neurale bronnen benadrukt de opmerkelijke kracht en efficiëntie van zelfs de eenvoudigste zenuwstelsels.
Deze studie biedt een overtuigend inzicht in de verfijnde verborgen wereld van insectencognitie, wat suggereert dat het vermogen om tijd waar te nemen wellicht wijdverspreider is dan eerder werd gedacht.
