Een nieuw ontdekt botfragment van de Neanderthaler uit de Krim biedt ongekende inzichten in de levens en bewegingen van deze oude mensachtigen, en laat zien dat ze over grote afstanden door Eurazië migreerden. Analyse van het 5 cm lange botfragment, gevonden op de archeologische vindplaats Starosele, onthult een verrassende genetische link met Neanderthalers uit de Altai-regio in Siberië, meer dan 3.000 kilometer verderop. Deze ontdekking, gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences, werpt licht op de verrassend complexe patronen van de verspreiding en connectiviteit van Neanderthalers tijdens het Laat-Pleistoceen, een periode die hun uiteindelijke verdwijning markeerde.
De Starosele-site en het belang van het Krim-schiereiland
Het Krim-schiereiland, gelegen in het huidige Oekraïne, heeft bewezen een schatkamer van paleolithische archeologische vindplaatsen te zijn, die cruciale aanwijzingen opleveren over vroege menselijke beroepen en bioculturele transities. Starosele, een rotsschuilplaats genesteld in een steile kloof, is zo’n plek, met vier verschillende culturele lagen die sinds 1952 zijn bestudeerd. Dit gebied werd eerder erkend als een potentieel toevluchtsoord voor de laatst overgebleven Neanderthalers vlak voor hun uitsterven, ondersteund door radiokoolstofdatering die wijst op een voortdurende aanwezigheid van Neanderthalers tussen ongeveer 47.000 en 42.000 jaar geleden.
Het blootleggen van het eeuwenoude botfragment
Onderzoekers, waaronder Emily Pigott, een promovendus aan de Universiteit van Wenen, hebben duizenden botfragmenten van de Starosele-site nauwgezet gescreend op zoek naar mogelijke menselijke resten. Hoewel de meeste fragmenten van dieren waren – voornamelijk paarden en herten, wat de afhankelijkheid van de paleolithische mens van de paardenjacht weerspiegelt – viel één fragment op. Met een lengte van slechts 49,8 mm en een breedte van 18,8 mm werd dit kleine stukje geïdentificeerd als een mensachtig bot, en volgens radiokoolstofdatering lag de leeftijd tussen de 46.000 en 45.000 jaar oud. Dit tijdsbestek is bijzonder belangrijk en valt samen met de teloorgang van de Neanderthalers en de expansie van Homo sapiens in West-Europa.
Genetische link met Siberische Neanderthalers
Het werkelijk opmerkelijke aspect van deze ontdekking is de genetische informatie die uit het botfragment is verzameld. Onderzoekers waren in staat een mitochondriaal genoom te sequencen, wat een duidelijk verband met de Neanderthaler-afstamming onthulde. Interessant genoeg kwam het genetische profiel van het individu het meest overeen met Neanderthaler-mitogenomen die eerder werden geïdentificeerd in de Altai-regio van Siberië. Deze bevinding duidt sterk op migraties over lange afstanden en onderlinge verbondenheid tussen Neanderthaler-populaties, gescheiden door grote afstanden, een conclusie die wordt ondersteund door eerdere studies die de verspreiding van Neanderthalers in heel Eurazië benadrukken. Het individu vertoont ook verbindingen met Neanderthalers uit Europa, zoals die uit Kroatië.
Implicaties voor het begrijpen van de verspreiding van Neanderthalers
De ontdekking plaatst het Krim-schiereiland op een cruciaal kruispunt van een Neanderthaler-migratiecorridor, wat het uitgebreide verspreidingsgebied van deze mensachtigen tijdens het Laat-Pleistoceen aantoont.
Deze bevinding versterkt het begrip van de mobiliteit en verspreiding van Neanderthalers, wat aangeeft dat deze oude mensen in staat waren aanzienlijke afstanden af te leggen. Het onderzoek bevestigt dat Neanderthalers zich ooit over grote afstanden in Eurazië verspreidden, van Midden-Europa tot Centraal-Eurazië, onder gunstige klimatologische omstandigheden. De aanwezigheid van de Micoquiaanse steenwerktuigindustrie in Starosele benadrukt zowel de culturele continuïteit als de regionale mobiliteit tijdens deze periode verder. De schaarste aan menselijke fossielen uit deze cruciale overgangsperiode maakt deze ontdekking bijzonder belangrijk en biedt een zeldzaam kijkje in de dynamiek van de Neanderthalerpopulaties vlak voor hun uitsterven.
